Praca w Szwecji - Poradnik dla Szukających

Nowy kraj - nowe możliwości. To prawda. O ile niektórym znalezienie pracy w Szwecji przychodzi bezczelnie łatwo, o tyle inni miesiącami, a czasem latami poszukują zatrudnienia. Z czego to wynika? Warto sprawdzić jakie są najczęściej popełnianie błędy i jak w Szwecji szukać pracy, aby ją znaleźć. Oto krótki przewodnik dla wszystkich poszukujących.

Zacznijmy od podstaw: rynek pracy na terenie Unii Europejskiej jest otwarty, a to oznacza, że obywatele UE nie potrzebują żadnych zezwoleń na legalną pracę w Szwecji. Umowę o pracę można podpisać z pracodawcą od ręki. Fakt ten należy jednak zgłosić do Urzędu Podatkowego (Skatteverket), który nada wtedy pracownikowi tymczasowy numer identyfikacji podatkowej (samordningsnummer).

Specjaliści poszukiwani

Jeśli jesteś specjalistą w jakiejś dziedzinie i dobrze znasz język angielski, to prawdopodobnie pracę znajdziesz dość szybko. Jeśli dodatkowo znasz szwedzki, a Twoje umiejętności są uniwersalne albo dostosowane do szwedzkich wymogów, to Twoje szanse wzrastają jeszcze bardziej. Szwecja potrzebuje specjalistów - inżynierzy, konstruktorzy, budowlańcy (operatorzy maszyn budowlanych, murarze, spawacze, betoniarze, cieśle, malarze, zbrojarze, asfalciarze, ślusarze), elektrycy, architekci oraz specjaliści od IT to w tej chwili top poszukiwanych pracowników. Duży popyt jest też na pracowników ochrony zdrowia, lekarzy specjalistów czy pielęgniarzy. Są to zawody, w których przydatna, a czasem konieczna jest znajomość języka szwedzkiego, szwedzkich standardów, dodatkowa nauka czy nostryfikacja dyplomów, więc w przeciwieństwie do pozostałych powyższych, trudniej dostać taką pracę od ręki. Ze względu jednak na pogłębiające się braki w personelu medycznym, jest to coraz łatwiejsze.

Dość duży jest również popyt na niewykwalifikowany personel - osoby sprzątające czy pomocników do prac fizycznych: przy budowach, w magazynach etc.

W najgorszej sytuacji są niestety osoby po zagranicznych studiach humanistycznych, które nie mają konkretnej specjalizacji, a nie chcą wykonywać pracy poniżej swoich kwalifikacji - dla takich osób optymalnym wyjściem jest na przykład założenie własnej działalności gospodarczej lub rozpoczęcie specjalistycznych studiów na szwedzkiej uczelni.

Praca fizyczna, praca umysłowa

"Idź pracować jako sprzątaczka, tak jak inne Polki" - to autentyczny tekst urzędniczki do pewnej dziewczyny, która starała się o szwedzki personnummer (szwedzki PESEL). Jest w tym dużo prawdy - trudno mówić o statystykach, ale naprawdę ogromna część Polek pracuje w Szwecji jako sprzątaczki, mężczyźni zaś najczęściej wykonują prace remontowo-budowlane. Trudno jest to oceniać w jakikolwiek sposób, niemniej należy pamiętać o jednym: legalna praca w Szwecji u uczciwego pracodawcy, jakakolwiek by nie była, po prostu opłaca się pod względem finansowym. W Szwecji nie ma dużego rozstrzału w wysokości wynagrodzeń i pełnoetatowa sprzątaczka jest w stanie bez problemu utrzymać się w tym kraju ze swojej pensji. Jeśli nie możecie znaleźć wymarzonej pracy w swoim zawodzie, naprawdę warto na początek pomyśleć o prostej, fizycznej pracy, która pozwoli zarobić pieniądze, zdobyć doświadczenie w szwedzkich realiach, a przede wszystkim - wejść na szwedzki rynek pracy.

W dużych miastach jest łatwiej

Trzy największe szwedzkie miasta to Sztokholm, Göteborg i Malmö. Oczywistym jest, że duże miasta mają większy rynek pracy, a więc teoretycznie ofert pracy również jest więcej, są one bardziej zróżnicowane i pracę można znaleźć w nich szybciej. W dużych miastach są też siedziby międzynarodowych firm, w których językiem korporacyjnym jest angielski, a więc jest to dobra opcja dla osób nieznających języka szwedzkiego. Istnieją firmy, w których znajomość szwedzkiego zupełnie nie ma znaczenia, należy jednak pamiętać, że w większości firm, nawet jeśli do pracy wymagana jest wyłącznie znajomość angielskiego, znajomość szwedzkiego jest mile widziana i zdecydowanie ułatwia funkcjonowanie w pracy.

Szwedzki się przydaje

O ile szwedzki może faktycznie nie przydawać się w pracy, to jednak jest on zdecydowanie przydatny w kontekście społecznym. W większości dużych firm język angielski jest oczywistością i o ile oficjalne zebrania czy dokumentacja mogą być prowadzone po angielsku, o tyle praca wśród Szwedów bez chociażby podstawowej znajomości szwedzkiego, może być uciążliwa. Szwedzi doskonale znają angielski, niemniej generalnie, jeśli mają do wyboru towarzyską rozmowę po angielsku i po szwedzku, to oczywistością jest, że chętniej będą rozmawiać po szwedzku. Wiele osób skarży się, że pomimo tego, że korporacyjnym językiem w ich pracy jest angielski, czują się wykluczone społecznie w środowisku współpracowników, nie znając szwedzkiego.

Zupełnie inaczej sprawa wygląda w małych miastach i miasteczkach oraz mniejszych firmach - tam najczęściej niestety wszystkie CV napisane po angielsku trafiają od razu do kosza, a do większości posad wymagana jest dobra znajomość szwedzkiego.

Gdzie szukać

Wykształceni specjaliści, menadżerzy i ludzie zainteresowani wyższymi stanowiskami w większych firmach oraz korporacjach, mogą w zasadzie ograniczyć się do poszukiwania pracy na LinkedIn. Platforma ta pozwala na bardzo szczegółowe wyszukiwanie ofert pracy zgodnych z umiejętnościami, wykształceniem i preferencjami. Należy jednak zadbać o swój linkedinowy profil, który powinien być w języku angielskim, a najlepiej w dwóch wersjach językowych: angielskiej i szwedzkiej.

Drugą i najpopularniejszą w Szwecji platformą do szukania pracy jest portal szwedzkiego Urzędu Pracy, Arbetsförmedlingen. Znajdziecie tam pełny wachlarz ofert pracy - od prac fizycznych niewymagających doświadczenia i wykształcenia, aż po mocno specyfikowane oferty, które pojawiają się też na LinkedIn. Należy jednak mieć na uwadze, że część ofert pracy, które pojawiają się na stronach Arbetsförmedlingen, wisi na nich wyłącznie dlatego, że... musi. Są to sytuacje, w których pracodawca z różnych względów ma prawny obowiązek opublikować ofertę pracy, mimo tego, że stanowisko jest już nieoficjalnie obsadzone.

Pracę można znaleźć również na... Facebooku. Oferuje on narzędzia do zamieszczania ofert pracy i znajdziecie tam całą masę grup stworzonych do łączenia potencjalnych pracowników z pracodawcami. Podpytajcie osoby z Waszego miasta lub regionu czy znają jakieś grupy do poszukiwań pracy lub wyszukajcie je sami.

Inne portale ze szwedzkimi ofertami pracy: BlocketJobb, Jobbsafari, Metrojobb, Indeed, Monster, CareerBuilder, Manpower, Academic Work.

Pracy w Szwecji można szukać również na polskich portalach, np. polonia.info, pracujwunii.pl, jobs.pl, a także u sprawdzonych pośredników typu hotista.pl. Na niesprawdzonych pośredników należy jednak bardzo uważać - o tym niżej.

Jak szukać

"Czy te oferty są w ogóle prawdziwe?" - takie pytanie dostałam od osoby poszukującej pracy w Szwecji. Wysłała ona poprzez e-mail dziesiątki aplikacji do ofert pracy zamieszczonych na powyższych portalach i, nie dostawszy ani jednej odpowiedzi, zaczęła podejrzewać, że coś tu jest nie tak. Niestety, wszystko jest w jak najlepszym szwedzkim porządku - po prostu nie należy spodziewać się odpowiedzi od szwedzkich firm na wysłane aplikacje. O ile ktoś nie ma zamiaru zaprosić Was na rozmowę kwalifikacyjną, raczej nie odezwie się do Was, nawet z kurtuazyjnym "Dziękujemy, ale nie". Mało tego - nawet w przypadku uczestnictwa w interview, nie liczcie na zbyt wiele. Jeśli dostaniecie tę pracę, to telefon zadzwoni bardzo szybko, jeżeli zaś odpadniecie z procesu rekrutacji po rozmowie, możecie liczyć wyłącznie na krótkiego maila i to zwykle wtedy, kiedy już w ogóle zapomnieliście, że byliście w tej firmie na rozmowie.

Nie raz słyszałam z pierwszej ręki opowieści stażystów w działach rekrutacji, którym kazano z góry odrzucać aplikacje osób niespełniających konkretnych wymagań, np. skończenia konkretnej szkoły, bycia w określonym wieku, czy nawet... konkretnego pochodzenia. Musicie więc liczyć się z tym, że Wasze bogate CV i wartościowe listy motywacyjne w niektórych firmach trafiają do przysłowiowego kosza tylko dlatego, że Wasze nazwisko nie kończy się na "sson".

Jest na to jednak pewien sposób - dać się poznać, nie być anonimowym, wyróżnić się z tłumu. Tak więc obowiązkowym elementem każdej złożonej aplikacji powinien być... wykonany telefon do firmy, do której właśnie wysłaliście CV. Wiem, że trudno jest się przełamać, ale to naprawdę działa. Dzwoniąc, musicie pokazać się od najlepszej strony, wykazać zainteresowanie posadą i dać rekruterom coś, co spowoduje, że zostaniecie zapamiętani, a Wasze CV wyląduje na biurku HR-owca.

Networking

Tak jak wszędzie, w Szwecji łatwiej jest zdobyć pracę, gdy ma się "znajomości". Polskie "plecy" jednak noszą oficjalnie dumną nazwę "networkingu" - jest to budowanie sieci kontaktów i wyłapywanie z niej tych powiązań, które mogą przysłużyć się rozwojowi naszej kariery. W Szwecji, w której środowiska są wyjątkowo hermetyczne, networking ma podwójną wartość. Działania networkingowe możemy rozpocząć już online przez nawiązywanie kontaktów na LinkedIn czy Facebooku. Warto wyszukiwać branżowe eventy, wkręcić się w środowisko startupowe w swoim mieście, chodzić na imprezy i prelekcje. Networking ma jeden ogromny plus - wystarczy zacząć, efekty przychodzą same!

Interview i referencje

Jeśli chodzi o rozmowy kwalifikacyjne, to ich zasady oraz przebieg są podobne do tych odbywanych w Polsce. Pamiętajcie o tym, że macie prawa takie jak wszyscy w Szwecji i nie pozwólcie, aby ktoś naginał reguły tylko dlatego, że jesteście obcokrajowcami (a to zdarza się dość często). Dajcie po sobie poznać, że znacie zasady i wiecie, co robicie. W naprawdę dużych firmach proces rekrutacji jest bardzo długi i składa się z kilku poziomów, m. in.: wstępne interview, różnego rodzaju testy, spotkania ze współpracownikami, badania krwi, a także to, co Szwedzi bardzo lubią: zbieranie referencji. Referencje to bardzo ważna rzecz dla szwedzkich pracodawców. To absolutny standard, że już w CV lub liście motywacyjnym wskazuje się osobę, z którą potencjalny pracodawca może skontaktować się telefonicznie, aby uzyskać referencje na temat potencjalnego pracownika. Zwykle taką "osobą od referencji" są koledzy z poprzedniej/aktualnej pracy. Jeśli mamy dobre kontakty z byłym szefem, może być to również on/ona, jednak w dużych firmach rzadko szefowie zgadzają się na bycie referensperson dla byłych/aktualnych pracowników, gdyż może być to pojmowane jako działanie na szkodę firmy. Tak więc przed złożeniem aplikacji, warto wcześniej porozmawiać z osobami, które miałyby być osobami kontaktowymi dla naszego potencjalnego pracodawcy i zamieścić ich dane w aplikacji.

Nie daj się oszukać

Podobnie jak w Polsce, również w Szwecji zdarzają się nieuczciwi pracodawcy, a więc przed przyjęciem pracy należy dokładnie sprawdzić z kim mamy do czynienia oraz przeanalizować warunki, jakie nam proponuje. W Szwecji prawie wszystkie informacje o osobach fizycznych i firmach są jawne, więc wiarygodność pracodawcy warto sprawdzić wyszukując go w jednej z wyszukiwarek, na przykład allabolag.se.

Szwedzkie prawo pracy wyjątkowo skutecznie chroni pracowników, jednak należy pamiętać, że wyłącznie umowa o pracę (anställningsavtal albo arbetsavtal) gwarantuje nam stałość zatrudnienia, pensji, urlopu oraz innych korzyści wynikających ze stosunku pracy i należy pilnować, aby w umowie było to wyraźnie zaznaczone.

W Szwecji nie ma pojęcia płacy minimalnej, a więc teoretycznie pracodawca ma prawo nas zatrudnić za 1 SEK/godzinę, jeśli wyrazimy na to zgodę. Skandynawskie kraje określiły jednak gwarantowany poziom dochodu dla każdego obywatela. Można tę kwotę utożsamiać z minimalnym zasiłkiem dla osób bezrobotnych, a więc jeśli ktoś oferuje nam pracę z pensją poniżej kwoty zasiłku, który byśmy dostawali jako bezrobotni, to raczej nie jest to dobra oferta pracy.

Często pracownicy mniej wykwalifikowani czy sezonowi znajdują pracę poprzez pośredników - w takich sytuacjach należy być wyjątkowo czujnym, gdyż często pośrednicy okazują się nieuczciwi i wykorzystują niewiedzę kandydatów i ich nieznajomość szwedzkiego rynku pracy oraz prawa. Wiadomo, że szwedzkie zarobki, nawet jeśli niskie, są i tak kuszące, jednak oferty pracy za mniej niż 120 SEK brutto na godzinę to zwyczajne naciągactwo (to kwota, jaką zarabia początkująca sprzątaczka w kiepskiej szwedzkiej firmie). Warto też pamiętać o podatku dochodowym, który w Szwecji naprawdę robi różnicę - to aż 32% wypłaty. Łatwo policzyć, że 120 SEK brutto to tak naprawdę niecałe 82 SEK netto (na rękę).

Związki zawodowe

Związki zawodowe (fackföreningar, w skrócie facket) to temat bardzo żywy w Szwecji i jeśli pracujemy w jakimś konkretnym zawodzie, to warto znaleźć odpowiedni związek zawodowy i wstąpić w jego szeregi. Za niewielką opłatą zyskujemy wsparcie w ewentualnych sporach z pracodawcą, niektóre związki oferują również dopłaty do zasiłku w przypadku utraty pracy. Jeśli chodzi o pracodawców, to naprawdę warto znaleźć zatrudnienie u takiego, który ma podpisaną umowę kolektywną (kollektivavtal) ze związkami zawodowymi. Umowa ta gwarantuje pracownikom stałość pensji, urlopów oraz w ogóle zatrudnienia, a także najwyższą ochronę w przypadku nagięcia warunków umowy przez pracodawcę. Jeśli potencjalny pracodawca ma podpisaną kollektivavtal, to na pewno trzeba umieścić go na samym szczycie swojej listy.

Więcej o związkach zawodowych dowiecie się na przykład ze strony fackforbund.com.

Wypłaty

Wypłaty zwykle wpływają na konto pracownika w 25. dniu każdego miesiąca. Należy uważać na zapisy w umowie, gdyż najczęściej jest to pensja za poprzedni miesiąc kalendarzowy. Czyli na przykład, jeśli zaczynamy pracę 2 stycznia 2019 roku, to pierwszą wypłatę (tę za styczeń) dostaniemy dopiero 25 lutego 2019 roku. Szwedzkie firmy nie wypłacają wynagrodzeń w gotówce. W przypadku osób, które nie mają konta w szwedzkim banku, najpopularniejszą opcją jest wypłata w formie... czeku, który możemy zrealizować w banku. Niektórzy pracodawcy dopuszczają też wypłacanie pensji na konto innej osoby, o ile wyrazimy taką prośbę albo zgodę na piśmie. Wiem jednak z doświadczenia, że realizacja czeku nie jest prostą sprawą, więc jak tylko zdobędziemy umowę o pracę, lepiej od razu wybrać się z nią do banku i założyć konto. Każdy obywatel Unii Europejskiej może założyć konto w szwedzkim banku na podstawie prawa o depozycie bankowym (lag (1995:1571) om insättningsgaranti 11§d).

Na koniec najbardziej interesująca kwestia!

Ile będę zarabiać?

Według oficjalnych statystyk SCB (Statistiska centralbyrån, czyli Szwedzkie Biuro Statystyczne), średnia pensja w 2017 roku to 33 700 SEK brutto. Najpopularniejsza stopa podatku dochodowego w Szwecji to 32%, a więc przy średniej pensji dostaje się 22 916 SEK netto miesięcznie. Po przeliczeniu to około 9 120 PLN na rękę. Ale przeliczać nie należy, gdyż koszty życia w Szwecji są nieco wyższe niż w Polsce (zasadniczo jednak, nie o tyle wyższe, co wypłaty). W Szwecji nie ma też tak dużego rozstrzału w wysokościach pensji, a dodając do tego obowiązujący minimalny dochód, również sprzątaczka czy magazynier mają pensję, która pozwala na swobodne związanie końca z końcem co miesiąc, a nawet zaoszczędzenie pieniędzy na wakacje.